ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ (Βασιλ-Αγάς)

Η ζωή και δράση του είναι ένα κομμάτι μέσα στο μωσαϊκό των γεγονότων που διαδραματίστηκαν στις αρχές του αιώνα μας και καθόρισαν ουσιαστικά τα σημερινά σύνορα της Πατρίδας μας. Γεννήθηκε στο χωριό ΚΙΖΙΚ της επαρχίας ΑΠΕΣ του Νομού Σεβάστειας του Πόντου στα 1888. Σπούδασε αρχιτεκτονική κοντά σε Γάλλο αρχιτέκτονα και έγινε σπουδαίος εργολάβος δημοσίων έργων. Λόγω της ιδιότητάς του αυτής πολλοί συγγραφείς τον αναφέρουν και σαν ΒΑΣΙΛ ΟΥΣΤΑ δηλαδή Μαστροβασίλη.

Την ζωή του σημαδεύει λίγο πριν την έναρξη του Α παγκοσμίου πολέμου το γεγονός ότι αναγκάζεται να σκοτώσει τον Τούρκο βιαστή της γυναίκας του αδελφού του και έκτοτε ζει στην παρανομία. Στα 1914 ξεκινά ο Α παγκόσμιος πόλεμος. Στο μέτωπο του Καυκάσου Ρωσικός και τουρκικός στρατός σπρωγμένοι και από το μίσος των ηγετών τους ρίχτηκαν σαν άγρια λιμασμένα θεριά να αλληλοσπαραχτούν. Η Ρωσία από τα 4 σώματα στρατού που είχε στο μέτωπο του Καυκάσου αναγκάζεται τα 3 να τα στείλει στο μέτωπο της Πολωνίας και στο τουρκικό μέτωπο απόμεινε μόνο ένα. Με το σώμα αυτό και με εφέδρους ξεκινά τις επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων και μπαίνει μέσα στο τουρκικό έδαφος.

Όμως οι Τούρκοι αντεπιτίθενται από τον Νοέμβριο με επιτυχία αποκρούουν τους Ρώσους και προωθούνται ως τα Ρωσικά σύνορα. Ετοιμάζουν να εξαπολύσουν αιφνιδιαστική επίθεση και να συλλάβουν τον Τσάρο για τον οποίο έχουν πληροφορίες ότι έχει επισκεφθεί το μέτωπο του Καυκάσου. Τον τσάρο και την Ρωσία σώζει η θανατερή παγωνιά που ενέσκηψε την νύχτα της προετοιμαζόμενης επίθεσης και οι Τούρκοι δεν μπορούν να ξεμυτίσουν από τις θέσεις τους. Σύντομα μεταβλήθηκαν σε πολιορκημένους και έχασαν χιλιάδες στρατιώτες στις φονικότατες μάχες στα βουνά του Καυκάσου. Αιχμάλωτοι συνελήφθησαν και από τις δύο μεριές και μεταξύ αυτών ένας Ρώσος στρατηγός τον οποίο φυλάκισαν οι Τούρκοι στις φυλακές της Σεβάστειας. Εν τω μεταξύ οι Ρωμιοί που υπηρετούν στον Τουρκικό στρατό τον εγκαταλείπουν κατά χιλιάδες και μετατρέπονται σε λιποτάχτες. Με τέτοιους λιποτάχτες σχηματίζει ο Βασίλειος Ανθόπουλος ομάδα ανταρτών και κάποια μέρα επιτίθεται αιφνιδιαστικά στις φυλακές της Σεβάστειας εξουδετερώνει την τουρκική φρουρά και απελευθερώνει τον αιχμάλωτο Ρώσο στρατηγό. Έτσι κερδίζει την εμπιστοσύνη των Ρώσων δημιουργώντας μεγάλη εντύπωση στην Ρωσική αυλή και το Ρωσικό επιτελείο, το οποίο παίρνει εντολή να ενδιαφερθεί για τον τολμηρό άνδρα και να έλθει σε επαφή μαζί του μέσω των πρακτόρων του. Στη συνέχεια οι Ρωσικές μεραρχίες κατανικούν τον Τουρκικό στρατό και μπαίνουν βαθιά μέσα στο Τουρκικό έδαφος απελευθερώνοντας μεγάλο μέρος του ιστορικού Πόντου.
Οι Τούρκοι πανικόβλητοι εγκαταλείπουν την πρωτεύουσα του Πόντου Τραπεζούντα την οποία παραδίδουν στους Έλληνες και ιδιαίτερα στον μητροπολίτη ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ ΧΡΥΣΑΝΘΟ. Ιστορική παρέμεινε η προσφώνηση του τούρκου βαλή Τσεμάλ προς τον Μητροπολίτη Χρύσανθο. Από τους Έλληνες την πήραμε στους Έλληνες και την παραδίδουμε. Σταματούν όμως, την προέλασή τους στον ΧΑΡΣΙΩΤΗ ποταμό λίγα χιλιόμετρα πριν την κατάληψη της Τρίπολης. Έτσι ο Πόντος χωρίζεται στα δυο. Στον Ανατολικό πόντο που μετά την απελευθέρωσή του παρουσιάζει εκπληκτική ανάπτυξη σε όλους τους τομείς και τον δυτικό Πόντο που στενάζει ακόμη κάτω από την σκλαβιά των τούρκων και περιμένει εναγωνίως τους Ρώσους να έλθουν για απελευθέρωσή του. Αυτό το διάστημα ο Βασίλειος Ανθόπουλος παίρνει το μήνυμα από τους Ρώσους επιτελείς που εδρεύουν στην Τραπεζούντα και μετά από δεκαήμερη πορεία μέσα στα βουνά καταφέρνει να φτάσει στην Τραπεζούντα. Συναντιέται με το Ρώσο Συνταγματάρχη ΑΡΤΑΤΩΦ προϊστάμενο της Ρωσικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών και του εκθέτει τις ιδέες του για απελευθέρωση του ΠΟΝΤΟΥ. Μιλά με πάθος και πεποίθηση για τη σοβαρή ενίσχυση που θα μπορούσαν να δώσουν οι Ρωμιοί αν εξοπλίζοντας από τους Ρώσους και αν οι τελευταίοι έκαμναν ορισμένες απαραίτητες πολεμικές επιχειρήσεις. Ο ρώσος συνταγματάρχης άκουσε προσεχτικά τον νευρώδη, άνδρα με τα μαύρα ζωηρά μάτια που είχε δείξει τόση παλικαριά στην απελευθέρωση του Ρώσου στρατηγού βάζοντάς τα με τους τούρκους και κάνοντάς τους να τον τρέμουν. Ωστόσο όμως έβλεπε ότι ο ενθουσιασμός του Έλληνα υπερέβαλε τις δυνατότητες και ήθελε πρακτικά να διαπιστώσει τι πραγματικά μπορούσε να προσφέρει στη δημιουργία μεγάλου αντάρτικου στα μετόπισθεν των Τούρκων. Έτσι συμφώνησαν να του δώσουν όπλα και αυτός να στρατολογήσει τους ρωμιούς λιποτάχτες στην περιφέρεια της Σαμψούντας όπου πλειοψηφούσε το ρωμαίικο στοιχείο. Σε αντιστάθμισμα οι Ρώσοι υποσχέθηκαν γρήγορα να προελάσουν και να απελευθερώσουν και τον δυτικό πόντο που καταδυναστεύονταν αφάνταστα από τους Νεότουρκους. Η συνάντηση κλείνει με μία τελετή κατά την οποία οι Ρώσοι παρασημοφορούσαν τον Βασίλειο Ανθόπουλο για την απελευθέρωση του Ρώσου στρατηγού και του απονέμουν το αξίωμα και τη σχολή του Ρώσου αξιωματικού που έκτοτε δεν αποχωρίζεται.

Η βοήθεια των Ρώσων σε οπλισμό ξεκινά από 35 γιαπωνέζικα όπλα και γρήγορα θα φτάσει τις 2000. Ο Βασίλ-ουστά είναι μεθοδικός, αεικίνητος, γρήγορος στις αποφάσεις του και τολμηρός.
Οργανώνει υπηρεσία πληροφοριών και συγκεντρώνει στρατιωτικές πληροφορίες για τις τουρκικές δυνάμεις της Σαμψούντας για τη σύνθεση τους και για τις μετακινήσεις τους. Καταδιώκει τουρκικές συμμορίες που σφάζουν αμάχους ρωμιούς και πυρπολούν τα χωριά τους. Τους συλλαμβάνει και τους εκτελεί.

Γίνεται το φόβητρο των Τούρκων. Δίνει αέναες μάχες και ξεφεύγει από τον κλοιό των Τούρκων οι οποίοι οργανώνουν πάση θυσία την εξόντωσή του. Ο Βασίλειος ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ή Βασίλ-ουστά ή Βασιλ-Αγάς αναγνωρίζεται σαν γενικός αρχηγός των αντάρτικων δυνάμεων του δυτικού πόντου που συνεχώς αυξάνονται μπροστά στην συστηματική γενοκτονία του ποντιακού Ελληνισμού με τις εκτοπίσεις στα ενδότερα.

Στην προσπάθειά του να προωθήσει 2000 όπλα που του στέλνουν οι Ρώσοι, δέχεται την επίθεση ενός τάγματος τουρκικού στρατού. Εδώ δείχνει μεγάλες στρατιωτικές ικανότητες, αγωνιστικότητα και ευψυχία. Καταφέρνει να αποκρούσει τους Τούρκους, αποδεκατιζοντάς τους, να τους αποφύγει και να περατώσει την επιχείρηση μεταφοράς των οπλών στους αντάρτες της ΣΑΜΨΟΥΝΤΑΣ με επιτυχία. Στη συνέχεια τράβηξε για τα μεσόγεια του Πόντου, για να οργανώσει καινούργιο αντάρτικο. Έχει πλέον ξεκάθαρες αντιλήψεις για ένοπλη αντίσταση των Ελλήνων του πόντου και της Μικράς Ασίας ενάντια στους Νεότουρκους γιατί έχει αντιληφθεί τις προθέσεις τους για συστηματικό εξανδραποδισμό του ελληνικού στοιχείου κατά το πρότυπο εξόντωσης των Αρμενίων λίγο νωρίτερα. Περιμένει πάντα εναγωνίως την βοήθεια των Ρώσων και την προέλασή τους όμως ο χρόνος περνούσε φτάσαμε στο Σεπτέμβριο του 1916 και ο αρχικαπετάνιος κυριεύτηκε από μεγάλη αγωνία και αδημονία. Ο ρωσικός στρατός δεν φαίνονταν πουθενά να έλθει να ελευθερώσει το δυτικό πόντο, ύπνος δεν τον έπιανε. Τριγυρνούσε στο λημέρι του σιωπηλός και σκέφτονταν τη φωτιά που άναψε στον δυτικό πόντο χωρίς να φαίνεται πουθενά η λυτρωτική  οπτασία της λευτεριάς. Έτσι αποφάσισε να πάει ο ίδιος στην Τραπεζούντα αφού διαπίστωσε έντρομος κάτι που δεν ήθελε να πιστέψει. Ότι δηλαδή οι Ρώσοι δεν είχαν σκοπό να προχωρήσουν και να καταλάβουν τον Δυτικό Πόντο όπως είχαν συμφωνήσει. Δεν γνώριζε τις πανωλεθρίες του Ρωσικού στρατού στις μάχες του με τους Γερμανούς και την επανάσταση που ετοίμαζε τον επόμενο χρόνο στα 1917 ο ΛΕΝΙΝ μέσα στην ΡΩΣΙΑ. Δεν κατάφερε να συμφιλιωθεί με την ιδέα της Ρούσικης εγκατάλειψης και έτσι πήρε την απόφαση να ξαναπάει ο ίδιος στην Τραπεζούντα να εξακριβώσει από τους υπεύθυνους στρατιωτικούς παράγοντες την αλήθεια.
Προηγουμένως είχε πάει στα λημέρια των ανταρτών της Σαμψούντας και συνεννοήθηκε με τους καπετάνιους της περιοχής για τη νέα μακρινή αποστολή του.

Όλοι συμφώνησαν μαζί του πως έπρεπε να πιεστούν οι Ρώσοι να τηρήσουν την υπόσχεσή τους και προπάντων να δώσουν περισσότερα όπλα για την αντιμετώπιση της εκδικητικής μανίας των Τούρκων που ξέσπασε πάνω στα άμαχα και αθώα γυναικόπαιδα. Πήρε μαζί του 80 διαλεχτά παλικάρια για την μεγάλη και επικίνδυνη αποστολή προς την Τραπεζούντα.
Τον συνόδευαν οι ευχές όλων των καπετανέων του δυτικού πόντου. Μια πορεία δύσκολη μέσα σε πυκνά δάση μόνο τη νύχτα και με τον φόβο να μην τους δουν και τους καταδώσουν οι Τούρκοι. Μια εποποιία με συνεχείς μάχες και τον κίνδυνο να συλληφθούν αιχμάλωτοι ή να σκοτωθούν. Το πρωτοπαλίκαρό του ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ που διέσωσε το ημερολόγιο του ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ και το έκανε βιβλίο με τίτλο ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ περιγράφει με παραστατικό τρόπο τους κινδύνους που διέτρεξαν και την μεγαλοσύνη του αρχηγού που αποδείχτηκε και πάλι ευφυέστατος, οξυδερκής, γενναιόψυχος και κατάφερε να ξεφύγει από τον συνεχή ασφυκτικό τουρκικό κλοιό και να φτάσει με χίλια βάσανα και πάλι στην Τραπεζούντα .

Σε όλη αυτή την περιπέτειά του τον συνόδευε η γυναίκα του Αναστασία που αποδείχθηκε άξια σύντροφος και αγωνίστρια. Η συνάντησή του με τον ΑΡΤΑΤΩΦ δεν τον ικανοποίησε. Του εξέθεσε την τραγική θέση των Ελλήνων του δυτικού πόντου μετά την καθυστέρηση προέλασης του Ρωσικού στρατού. Ο Ρώσος συνταγματάρχης του έδωσε αόριστες υποσχέσεις και γενικά ξέφευγε από την συζήτηση. Η κατάσταση στο εσωτερικό της Ρωσίας από την προετοιμαζόμενη επανάσταση του Λένιν και οι τραγικές ήττες του Ρωσικού στρατού στο ανατολικό μέτωπο δεν επέτρεπαν καμιά αισιοδοξία. Το μόνο που κατάφερε ο Βασίλ-ουστά ήταν να πάρει εξοπλισμό για εξακόσιους νέους αντάρτες και να δραστηριοποιηθεί εκ νέου στα μετόπισθεν του τουρκικού στρατού.

Τα γεγονότα στη συνέχεια είναι γνωστά οι Ρώσοι μετά την επανάσταση πέταξαν τα όπλα τους και εγκατέλειψαν τον Πόντο στην εκδικητική μανία των Τούρκων. Ο Βασίλ-ουστά φεύγει και έρχεται με την οικογένεια του στην Ελλάδα. Συναντιέται με Έλληνες αξιωματικούς και ιδιαίτερα συνδέεται με τον αξιωματικό ΑΚΟΓΛΟΥ ΞΕΝΟΦΩΝ εθελοντή του τάγματος του Πόντου. Προτείνει και απαιτεί βοήθεια από την Ελλάδα. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανάλογη ανταπόκριση. Ο Βενιζέλος δεν έχει πολιτική εξ αρχής για τον Πόντο. Στις μέχρι τότε διεθνείς σχέσεις του ήταν υπέρ της Αρμενικής λύσης δηλαδή Ποντιοαρμενικού κράτους που έβρισκε αντίθετο τον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο και γενικά αγνοούσε και την αξία του ποντιακού Ελληνισμού. Έτσι δεν αποστέλλονται αξιωματικοί όπως θα έπρεπε στον Πόντο για να οργανώσουν τους χιλιάδες αντάρτες, που φλέγονταν από ενθουσιασμό και θέληση να υπερασπίσουν τα ιερά και όσια τους. Έμειναν μόνοι και αβοήθητοι και ότι έκαναν το έκαναν μόνοι τους. Αλλά και οι προύχοντες του Πόντου και όσοι συμμετείχαν στην βουλή του ανεξάρτητου πόντου του ΒΑΤΟΥΜ δεν μπόρεσαν να δουν την δυναμική του Κεμαλικού κινήματος. 

Απόγονοι του Βασίλ'αγά,μπροστά
το άγαλμά του στην Σκύδρα

Πίστεψαν ότι η γονατισμένη Τουρκία της συνθήκης των Σεβρών δεν επρόκειτο ποτέ να σηκώσει κεφάλι. Δεν εδημιούργησαν στρατιωτική υποδομή στον Ανατολικό  Πόντο και δεν είχαν στρατιωτική παρουσία στον δυτικό. Άφησαν τους τούρκους εθνικιστές με επικεφαλής τον Τοπάλ Οσμάν να καταφύγουν στις σφαγές με σκοπό να αλλοιώσουν δημογραφικά τον Πόντο, και την Μικρά Ασία από την παρουσία των Ελλήνων εν μέρει το κατάφεραν. Αν όμως είχαν αποβιβαστεί νωρίτερα από τον Κεμάλ στα χωριά και τις πόλεις του δυτικού πόντου έλληνες στρατιωτικοί δεν θα μπορούσε να εγκληματεί κάθε Τοπάλ Οσμάν χωρίς τον φόβο των αντιποίνων.
 

Αυτή είναι η κριτική του Πόντιου ιστορικού και συγγραφέα ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑΔΗ και δείχνει ότι πολλοί ήσαν αυτοί που δεν φάνηκαν αντάξιοι των περιστάσεων.
Έλειψε δηλαδή από όλους τους προαναφερόμενους το πνεύμα αγωνιστικότητας και θυσίας και προβλεπτικότητας που διέκρινε τον ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΑΝΘΟΠΟΥΛΟ ο οποίος και πάλι επέστρεψε στον Πόντο όπου άφησε τα κόκαλά του αφού σκοτώθηκε σε ενέδρα από τους Τούρκους. Προτίμησε δηλαδή ως πραγματικός αρχηγός αντί να μείνει στην ελεύθερη Ελλάδα να γυρίσει πίσω και να δώσει δραματικό τέλος στη ζωή του μπροστά στο δράμα χωρίς τέλος του ποντιακού και του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Η αγωνία του να συντηρήσει τα αντάρτικα σώματα τον σπρώχνει στην παράτολμη ιδέα την οποία και κάνει πράξη να νοθεύσει το τούρκικο νόμισμα. Το καταφέρνει αλλά η τύχη του και η ζωή του έχει πλέον προδιαγραφεί. Έχει επικηρυχθεί από το Κεμαλικό καθεστώς και δολοφονείται σε ενέδρα στην Κων/πολη αφού κατάφερε να σκοτώσει δύο από την ομάδα των δολοφόνων του.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ

Ποίημα για τον Βασίλ' αγά
 

Ποιητής  Κων/νος Ανδρεάδης
30 Καλομηνά 1998,Λιποχώρι Πέλλας

(Βασίλ–Αγάς) Ριζό Σκύδρας
1888 – 1922

Ένας Αητένς, τρανός Αητένς ασή Ακρίτα γαίμαν έρθεν Σκύδρααν κ΄ εγόνεψεν και φαίνεται άμον ψέμα.

Πετά αδά ολόγερα με τ΄ άρματα ζωσμένος

τα φισακλίκια σταυρωτά σ΄ ωμία φορτωμένος.

Αυτός τρανός Σταυραετός σου Πόντου τα ραχία χρόνια πολλά ετυρένιζεν τα Τούρκικα τα ψήα.

Σα δυσακά των Κομνηνών την Αυτοκρατορίαν Λιθάρ εσέγκεν και Θεμέλ΄ για την ελευθερίαν.

Η γη εσυνταράουσουν όπου ατός επάτνεν

Βασίλ Αγάς με τ΄ όνεμαν πάντα μαρτέν εκράτνεν.

Ατός έτον Τραντέλλενας οπλαρχηγός με βούλαν

τοι Τούρκ΄ς όλ΄ τς εταγούτεψεν κι εκρέμασεν την γούλαν .

Ατοίν΄τς όλ΄ τς επολέμεσεν, έγραψεν ιστορίαν

ση Πάφρας τα ψηλά ραχιά, Λεονταρί καρδίαν.

Εκεί σα Άγια χώματα σου Πόντου τα παρχάρα ποτάμ΄ το αίμα έξενα κι επότσεν τα χορτάρα.

Κι εμείς εσέν Ανθόπουλε μεγάλε Καπιτάνε

Μνημείο τώρα έστεσαμ΄ ο κόσμον ας μαθάνε.

Βασίλ΄ ουστά επολέμεσες για την ελευθερίαν για Πόντο, οικογένεια και για ορθοδοξία.

Και η Πατρίδα πρέπ΄ να εφτάει το χρέος ατς πα μίαν Βασίλ Αγά το όνεμας ας γράφτ΄ σην ιστορίαν.

Τα γενεάς που έρτανε την μνήμης να τιμούνε

το χρόνον μίαν δάφνενον στεφάν΄ εσέν χρωστούνε.

Ολίγα κ΄ άλλο ας γράφτομε, Βασίλ Αγά Θερίον

κάποτε θα διαβάσκουνταν σ΄ Ελληνικόν Σχολείον.

Έγκεν κι εφέκεν σο Ριζό γαρήν και τα παιδιά τ΄

κι αμάν εκλώστεν ξαν εκεί π΄ επέμνεν η καρδιά τ΄

Έτονε το δέκα οκτώ που έρθεν τη χρονίας

οι Τούρκ΄ σον Πόντον έκαιγαν χωρία, πολιτείας.

Η ψη ατ΄ έτονε να πάει σ΄ Αντάρτικα ομάδας

τον Τούρκον για να κυνηγά π΄ εκλαίνιζεν μανάδας.

Εκεί ανδραγαθήματα εποίκεν με Θυσίας

κι εφέκεν σε ζογρόν κλαδίν τοι Τσέτες τη Τουρκίας.

Τοι Τούρκ΄ ς εντούνεν σο κιφάλ σην ψην και σην καρδίαν κι εφείνεν ατοίν΄ τς να έκαιγαν Σχολείον και εκκλεσίαν.

Εγλύτωσεν και Στρατηγόν Ρώσσον φυλακισμένον

επείρεν και παράσημον αέτ ς έτον γραμμένον.

Κι θέλω εγώ παράσημα, δόξας ασοί Ρουσσάντας φουσέκια είπεν δώστεμεν να κρούω τοι Τουρκάντας.

Ατό έτον το παλικάρ΄ θάνατον κι εφογούντον

Βασίλ Αγάς με τ΄ όνεμαν τον Πόντο ελυπούντον.

Έλεπεν που εβοήθαναν οι τρανοί την Τουρκίαν

εγροίξεν πως εσούμωνεν σ΄ εμάς γενοκτονίαν.

Εκεί σα μέρα τα Άγια εφέκεν την ζωήν ατ΄

με το μαρτέν πάντα σο χερ΄ παρέδωκεν την ψην ατ΄