… καὶ ἦλθον ἐπὶ θάλατταν εἰς Τραπεζοῦντα πόλιν Ἑλληνίδα οἰκουμένην ἐν τῷ Εὐξείνῳ Πόντῳ, Σινωπέων ἀποικίαν, ἐν τῇ Κόλχων χώρᾳ[1].
Ίδρυση της αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών
 |
| έμβλημα του οίκου των Κομνηνών |
Στη συνέχεια, οι εγγονοί του τελευταίου Κομνηνού κατόρθωσαν να καταλάβουν την περιοχή της Τραπεζούντας το 1204 και ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος με τη βοήθεια της θείας τους και των Γεωργιανών στρατιωτών, καθώς και τη συνεργασία των αρχόντων που έφυγαν από την Κωνσταντινούπολη και των ντόπιων Πόντιων στρατιωτικών και αριστοκρατών, κατέλαβαν την Τραπεζούντα και ίδρυσαν το κράτος του Πόντου. Βέβαια τον Απρίλιο του 1204 ακολουθεί η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους οι οποίοι όχι μόνο λεηλάτησαν την Πόλη, τους υλικούς και πνευματικούς θησαυρούς της αλλά και εν γένει κατέλυσαν όλο το βυζαντινό κράτος.
Ωστόσο στα όρια της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ο Αλέξιος και ο Δαβίδ έδωσαν στη δυναστεία τους, όχι τυχαία, την επωνυμία "Μεγάλοι Κομνηνοί"· ήταν ακριβώς η παράδοση των Κομνηνών της Κωνσταντινούπολης που ήθελαν να συνεχίσουν. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι για καιρό είχαν τον τίτλο ‘πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων’[4]. Μόνο αργότερα, ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος (1261-1282), ανασυσταίνοντας τη βυζαντινή αυτοκρατορία το 1261, ζήτησε από τους αυτοκράτορες της Τραπεζούντας να σταματήσουν να χρησιμοποιούν την προσηγορία αυτή, που ανήκε αποκλειστικά στους βασιλιάδες της Κωνσταντινούπολης. Τότε, κατά πάσα πιθανότητα, εγκαινιάστηκε από τους Κομνηνούς της Τραπεζούντας ο νέος τίτλος ‘πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ πάσης Ανατολής, Ιβήρων και Περατείας’.
Με την πάροδο του χρόνου οι Μεγάλοι Κομνηνοί, αν και συνεχιστές της βυζαντινής παράδοσης, παραιτήθηκαν από τη διεκδίκηση του κωνσταντινουπολίτικου θρόνου, γεγονός που ίσως να εξηγεί το ότι οι Μεγάλοι Κομνηνοί της Τραπεζούντας είχαν για έμβλημά τους το μονοκέφαλο αετό, σε διαστολή με το δικέφαλο της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης. Και έτσι η Τραπεζούντα μετατράπηκε σε ένα αυτόνομο μικρασιατικό κράτος του ποντιακού ελληνισμού, και ανεξάρτητα από την Κωνσταντινούπολη, συνέχισε την πορεία της μέσα στο χρόνο.
Οι 18 αυτοκράτορες και οι 3 αυτοκράτειρες της δυναστείας των Κομνηνών
 |
| Αλέξιος Α΄ |
Αλέξιος Α΄[5]: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1204-1222), ιδρυτής της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και της δυναστείας των Μεγάλων Κομνηνών. Γεννήθηκε περίπου το 1182 και πέθανε την 1η Φεβρουαρίου του 1222. Ήταν εγγονός του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρονίκου Γ΄ Κομνηνού. Μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τον ίδιο και τον αδερφό του Δαβίδ Κομνηνό (1204), ο Αλέξιος προσπάθησε να επεκτείνει το κράτος του δυτικότερα, αλλά συνάντησε την αντίσταση του αυτοκράτορα της Νικαίας Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρι και των Σελτζούκων, οι οποίοι επιτέθηκαν κατά της Τραπεζούντας το 1205/6 χωρίς επιτυχία. Κατά την πολιορκία της Σινώπης (1214) ο Αλέξιος αιχμαλωτίστηκε από τους Σελτζούκους και το κράτος του έγινε φόρου υποτελές στο σουλτανάτο του Ικονίου κατά το διάστημα 1214-1223, ενδεχομένως ως αντίτιμο της ελευθερίας του.
ΑνδρόνικοςΑ΄Γίδων/Γίδος: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1222-1235). Παντρεύτηκε την κόρη του Αλεξίου Α΄ Μεγάλου Κομνηνού. Συγκρούστηκε με τους Σελτζούκους του Ικονίου και το 1222/3 ο σουλτάνος του Ικονίου επιτέθηκε εναντίον της Τραπεζούντας χωρίς επιτυχία. Το 1231 ο Ανδρόνικος ηττήθηκε σε εκστρατεία εναντίον των Σελτζούκων.
ΙωάννηςΑ΄Μέγας Κομνηνός ο Αξούχος : αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1235-1238). Πρωτότοκος γιος του Αλεξίου Α΄ Μεγάλου Κομνηνού. Η ολιγόχρονη βασιλεία του τερματίστηκε με το θάνατό του σε ατύχημα στο τζυκανιστήριο της Τραπεζούντας.
 |
| Μανουήλ Α΄Μέγας |
αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1238-1263). Δευτερότοκος γιος του Ιωάννη Α΄. Ο Πανάρετος τον χαρακτηρίζει "στρατηγικώτατο" και "ευτυχέστατο", ενώ δυτικές πηγές της εποχής δίνουν ανάλογες πληροφορίες για τον πλούτο και τη δύναμή του. Αν και το κράτος του ήταν ανεξάρτητο, ο Μανουήλ αναγκάστηκε να πληρώσει φόρο στους Σελτζούκους και από το 1243 και εξής και στους Μογγόλους. Υπήρξε ο πρώτος αυτοκράτορας της Τραπεζούντας που έκοψε νομίσματα σε πολύτιμο μέταλλο (ασήμι). Επί της βασιλείας του (1260-1261) αποκαταστάθηκαν οι σχέσεις μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Τραπεζούντος, η οποία εξασφάλισε κάποια προνόμια.
Ο Μανουήλ παντρεύτηκε τρεις φορές: την Άννα Ξυλαλόη και την Ειρήνη Συρίκαινα, που προέρχονταν από ντόπιες αριστοκρατικές οικογένειες, και τη Γεωργιανή Ρουσαντάνα. Με την Άννα απέκτησε το διάδοχό του Ανδρόνικο Β΄, με τη Ρουσαντάνα τη Θεοδώρα, που σφετερίστηκε το θρόνο το 1284/5, ενώ με την Ειρήνη το Γεώργιο και τον Ιωάννη Β΄, αυτοκράτορες της Τραπεζούντας.
Ο Μανουήλ θεωρείται ο κτήτορας της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας. Μία προσωπογραφία του σωζόταν στο ναό μέχρι το 19ο αιώνα.
 |
| Ανδρόνικος Β΄ |
Ανδρόνικος Β΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1263-1266). Γιος του Μανουήλ Α΄ και της Άννας Ξυλαλόης. Τον διαδέχτηκε ο ετεροθαλής αδερφός του Γεώργιος, γιος του Μανουήλ Α΄ και της Ειρήνης Συρίκαινας.
Γεώργιος Α΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1266-1280). Γιος του Μανουήλ Α΄ και της Ειρήνης Συρίκαινας. Γεννήθηκε μετά το 1254 και πέθανε το 1284 ή αργότερα. Με την άνοδό του στο θρόνο, ο Γεώργιος υιοθέτησε πιο επιθετική πολιτική από τον πατέρα του και αντιτάχθηκε στις αριστοκρατικές οικογένειες της αυτοκρατορίας. Υποστήριξε τους ανθενωτικούς και επιχείρησε να συνάψει συνθήκες ειρήνης εναντίον των Μογγόλων. Το γεγονός ότι υιοθέτησε για τον εαυτό του τον τίτλο "βασιλεύς" αντί του "δεσπότης" προκάλεσε τριγμούς στις σχέσεις του με το Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο. Ο Γεώργιος αιχμαλωτίστηκε από τους Μογγόλους στο Ταυρέζιον όρος και φυλακίστηκε μετά από προδοσία των αριστοκρατών. Απελευθερώθηκε πιθανώς μετά το 1282. Το 1284 επιτέθηκε στην Τραπεζούντα, ωστόσο προδόθηκε πάλι και αιχμαλωτίστηκε από τον αδελφό του Ιωάννη Β΄ Μεγάλο Κομνηνό.
 |
| Ιωάννης Β' |
 |
| Θεοδώρα Κομνηνή |
Θεοδώρα Κομνηνή: αυτοκράτειρα Τραπεζούντας (1285). Κόρη του Μανουήλ Α΄ Μεγάλου Κομνηνού και της Ρουσαντάνας. Σφετερίστηκε το θρόνο από τον ετεροθαλή αδερφό της Ιωάννη Β΄ και βασίλεψε για σύντομο χρονικό διάστημα, έως ότου εκείνος ανακατέλαβε την εξουσία. Δεν είναι γνωστό αν για την άνοδό της στο θρόνο στηρίχτηκε στη ντόπια αριστοκρατία.
Αλέξιος Β΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1297-1330). Γεννήθηκε το 1283 και πέθανε στις 3 Μαΐου του 1330. Γιος του Ιωάννη Β΄ Μεγάλου Κομνηνού και της Ευδοκίας Παλαιολογίνας χρησιμοποίησε εξίσου τα "επώνυμα" Κομνηνός και Παλαιολόγος. Ανήλθε στο θρόνο μετά το θάνατο του πατέρα του σε ηλικία 14 ετών, οπότε επιτροπεύτηκε από το θείο του, το Bυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο. Παντρεύτηκε την κόρη του Πεκάι "εξ Ιβηρίας", αρνούμενος το γάμο με την Κωνσταντινουπολίτισσα Ειρήνη, κόρη του Νικηφόρου Χούμνου. Το 1301/2 ο Αλέξιος κατέλαβε την Κερασούντα, που την κατείχαν οι Τουρκομάνοι, ενώ το 1315 αντιμετώπισε επίθεση των Τουρκομάνων εναντίον της Τραπεζούντας. Μεγάλο θέμα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αποτέλεσαν οι σχέσεις της αυτοκρατορίας με τους Ιταλούς εμπόρους, στις οποίες σημειώθηκε ένταση γύρω στο 1304, οπότε οι Γενουάτες πυρπόλησαν το ναύσταθμο της Τραπεζούντας. Το 1314 και το 1316, ωστόσο, ο Αλέξιος παραχώρησε εμπορικά προνόμια στους Γενουάτες, ενώ το 1319 συνήψε εμπορική συμφωνία και με τους Βενετούς. Παράλληλα, ο Αλέξιος ενίσχυσε την άμυνα της πόλης, επεκτείνοντας τα τείχη της Τραπεζούντας ως τη θάλασσα και ιδρύοντας το σώμα των "νυκτοταλαλίων", δηλαδή των νυχτοφυλάκων.
Το ενδιαφέρον του Αλεξίου Β΄ για τον πολιτισμό είναι πρόδηλο από τις χορηγίες του στη Μονές Αγίου Ευγενίου και Σουμελά, καθώς και από την αλληλογραφία του με τον περίφημο αστρονόμο Γρηγόριο Χιονιάδη, ο οποίος συνέγραψε έναν ύμνο προς τον Άγιο Ευγένιο κατόπιν αίτησης του αυτοκράτορα. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι τον επικήδειο λόγο του Αλεξίου συνέγραψε ο πρωτονοτάριος και πρωτοβεστιάριος Κωνσταντίνος Λουκίτης, ο οποίος υπήρξε σημαίνουσα προσωπικότητα για την εποχή του στον τομέα των γραμμάτων και των επιστημών. Ο Αλέξιος Β΄ θεωρήθηκε στην εποχή του σημαντικός αυτοκράτορας και στη λαϊκή φαντασία πήρε μυθικές διαστάσεις.
 |
| Ανδρόνικος Γ΄ |
 |
| Μανουήλ Β΄ |
Μανουήλ Β΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1332). Γιος του Ανδρονίκου Γ΄ Μεγάλου Κομνηνού. Σε ηλικία οκτώ ετών βασίλεψε μόνο 8 μήνες. Ανατράπηκε από τον αδερφό του πατέρα του Βασίλειο, ο οποίος επέστρεψε από την Κωνσταντινούπολη.
Βασίλειος Α' Μέγας Κομνηνός:αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1332-1340). Γιος του Αλεξίου Β΄ Μεγάλου Κομνηνού. Κατέφυγε στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να αποφύγει την εξόντωση από τον αδελφό του Ανδρόνικο Γ΄. Στη συνέχεια κατέλαβε την εξουσία με τη βοήθεια των Σχολαρίων και των Βυζαντινών, ανατρέποντας τον ανιψιό του Μανουήλ Β΄. Μετά την άνοδό του στο θρόνο διέταξε να εκτελεστούν σημαίνοντα πρόσωπα της αντίπαλης παράταξης, όπως ο μέγας δουξ Λέκης Τσαντζιντζαίος και ο γιος του μέγας δομέστικος Τζάμπας, ενώ λιθοβολήθηκε και η Ειρήνη Συρίκαινα. Ένα χρόνο μετά δολοφονήθηκε και ο ανήλικος Μανουήλ Β΄. Ο Βασίλειος παντρεύτηκε το 1335 την Ειρήνη Παλαιολογίνα, νόθη κόρη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρονίκου Γ΄ Παλαιολόγου, ενώ το 1337 επισημοποίησε το δεσμό του με την Ειρήνη την Τραπεζουντία. Κείμενα της εποχής αποτυπώνουν τη λαϊκή δυσφορία για το γεγονός, καθώς η έκλειψη ηλίου του 1337 θεωρήθηκε εκδήλωση της θεϊκής οργής κατά του αυτοκράτορα.
 |
| Ειρήνη Παλαιολογίνα |
 |
| Άννα Αναχουτλ |
Ιωάννης Γ΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1342-1344). Γιος του Μιχαήλ Κομνηνού, εγγονός του Ιωάννη Β΄ Μεγάλου Κομνηνού και ανιψιός του Αλεξίου Β΄. Στέφτηκε αυτοκράτορας μετά τον εγκλεισμό του πατέρα του και τη δολοφονία της Άννας Αναχουτλούς. Ο Ιωάννης Γ΄ ανατράπηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα από το Νικήτα Σχολάρι, ο οποίος παρέδωσε την αρχή στον πατέρα του Μιχαήλ Κομνηνό. Μιχαήλ Α' Μέγας Κομνηνός: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1344-1349). Δευτερότοκος γιος του Ιωάννη Β΄ Μεγάλου Κομνηνού, αδελφός του Αλεξίου Β΄ και πατέρας του Ιωάννη Γ΄. Ο Μιχαήλ είχε εξοριστεί με τη μητέρα του στην Κωνσταντινούπολη και επανήλθε στην Τραπεζούντα το 1341, σταλμένος από τον Ανδρόνικο Γ΄ Παλαιολόγο, προκειμένου να νυμφευθεί την Ειρήνη Παλαιολογίνα. Συνελήφθη ωστόσο και φυλακίστηκε, αλλά ανέλαβε την εξουσία μετά το πραξικόπημα του μεγάλου δούκα Νικήτα Σχολάρι. Αμέσως μετά την άνοδό του στο θρόνο διέταξε τη σύλληψη πολλών ευγενών, μεταξύ των οποίων ο Νικήτας Σχολάρις και ο μεγάλος δομέστικος Λέων Καβαζίτης.
Η βασιλεία του σημαδεύτηκε από τα ακόλουθα γεγονότα: το 1346/7 επίθεση των Τουρκομάνων στην Τραπεζούντα και σε άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας και για επτά μήνες ξέσπασμα επιδημίας πανώλης· το 1348 κατάληψη της Κερασούντας από τους Γενουάτες σε αντίποινα της καταστροφής της αποικίας τους στην Τραπεζούντα και καταστροφή του στόλου της αυτοκρατορίας από τους Γενουάτες. Ο συμβιβασμός με τους Γενουάτες επιτεύχθηκε το 1349, οπότε ο Μιχαήλ παραιτήθηκε από το θρόνο και ως μοναχός αποσύρθηκε στη Μονή του Αγίου Σάββα. Στη συνέχεια εξορίστηκε στην Κωνσταντινούπολη.
 |
| ΑλέξιοςΓ' |
Ο Αλέξιος κατά τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του αντιμετώπισε εσωτερικά προβλήματα, όπως οι αποστασίες του Κωνσταντίνου Δωρανίτη και του Ιωάννη Τζανιχίτη, και εξωτερικές απειλές. Το 1355 οργάνωσε μία αποτυχημένη εκστρατεία εναντίον των Τουρκομάνων, οι οποίοι αποτελούσαν σταθερό κίνδυνο για την αυτοκρατορία. Στην περίπτωσή τους εφάρμοσε με επιτυχία την πολιτική των επιγαμιών, παντρεύοντας δύο από τις αδερφές του και τέσσερις από τις κόρες του με αρχηγούς των Τουρκομάνων.
Καίριο θέμα της πολιτικής του Αλεξίου αποτέλεσαν οι σχέσεις του με τις ιταλικές δημοκρατίες. Σε αντιστάθμισμα του οικονομικού πολέμου της Γένοβας, ο Αλέξιος ανανέωσε παλαιότερες εμπορικές συνθήκες με τη Βενετία, ακόμα και μετά την υποστήριξη που παρείχαν οι Βενετοί στους επίδοξους σφετεριστές του θρόνου του, το Μιχαήλ Παλαιολόγο και τον Ανδρόνικο Μεγάλο Κομνηνό.
Ο Αλέξιος υπήρξε χορηγός πολλών θρησκευτικών ιδρυμάτων εντός και εκτός της αυτοκρατορίας. Θεωρείται ανακαινιστής του Αγίου Ευγενίου και της Μονής Σουμελά, χορηγός της Μονής Βαζελώνος και κτήτορας της αγιορείτικης Μονής Διονυσίου. Στο ιδρυτικό χρυσόβουλο (1374), που σώζεται στη Μονή Διονυσίου, διατηρείται η προσωπογραφία του Αλεξίου με τη Θεοδώρα Καντακουζηνή. Το όνομα του Αλεξίου Γ΄ συνδέεται και με δύο άλλα ιδρύματα της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, καθώς η προσωπογραφία του κοσμούσε την Παναγία Θεοσκέπαστο και ο τάφος του βρίσκεται στην Παναγία Χρυσοκέφαλο.
Μανουήλ Γ΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (20 Μαρτίου 1390-1417). Γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1364 και πέθανε στις 5 Μαρτίου 1417. Γιος του Αλεξίου Γ΄ και συμβασιλέας από νεαρή ηλικία. Με τον πρώτο του γάμο συγγένεψε με το γεωργιανό αυτοκρατορικό οίκο, καθώς παντρεύτηκε την κόρη του Δαβίδ Δ΄ Κουλκάν-Ευδοκία, ενώ ο δεύτερος γάμος του με την Άννα Φιλανθρωπηνή τον συνέδεσε με τη βυζαντινή αριστοκρατία. Η βασιλεία του Μανουήλ συνέπεσε με τα ταραγμένα χρόνια των μογγολικών επιδρομών. Ο Μανουήλ δήλωσε υποταγή στον Ταμερλάνο και πλήρωσε φόρο τουλάχιστον μέχρι το θάνατο του Μογγόλου χαν (1405). Παράλληλα, ο Μανουήλ ανανέωσε τα εμπορικά προνόμια των Βενετών αλλά οι σχέσεις του με τους Γενουάτες δεν ήταν πολύ φιλικές.
Αλέξιος Δ΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1417-1429). Γεννήθηκε το 1382 και πέθανε πριν τις 28 Οκτωβρίου του 1429. Γιος του Μανουήλ Γ΄ Μεγάλου Κομνηνού και της Γεωργιανής Ευδοκίας και συμβασιλέας ήδη από το 1395. Οργάνωσε μία ανταρσία κατά του πατέρα του πριν το 1404. Ο Αλέξιος ανανέωσε τα προνόμια των Γενουατών και ακολούθησε την πολιτική των επιγαμιών, παντρεύοντας τις κόρες του με τον Τουρκομάνο αρχηγό των Ασπροπροβατάδων και με το Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο, επιζητώντας έτσι να διασφαλίσει το κράτος του. Δολοφονήθηκε από τους Καβαζίτες, κατά το πραξικόπημα του γιου του Ιωάννη Δ΄ Μεγάλου Κομνηνού, το οποίο έγινε με την υποστήριξη των Γενουατών.
Ιωάννης Δ΄: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1429-1458), ο επονομαζόμενος "Καλογιάννης". Γεννήθηκε ή πριν το 1403 ή περίπου το 1404/5 και πέθανε το 1460. Γιος του Αλεξίου Δ΄ Μεγάλου Κομνηνού. Με τη βοήθεια των Γενουατών επαναστάτησε κατά του πατέρα του και τον έδιωξε από το θρόνο. Ο Αλέξιος Δ΄ δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια της ανταρσίας από τους Καβαζίτες. Κύριο πρόβλημα της βασιλείας του Ιωάννη Δ΄ υπήρξε η αντιμετώπιση των αλλεπάλληλων εχθρικών επιδρομών. Το 1429 ή λίγο μετά αντιμετώπισε επιδρομή Τουρκομάνων κατά της Τραπεζούντας με αρχηγό τον Αρταβίλη. Την πόλη υπερασπίστηκαν με δυσκολία ο αυτοκράτορας και λιγοστοί πολεμιστές. Το 1442 μία πολιορκία της Τραπεζούντας από τον οθωμανικό στόλο λύθηκε χάρη στη σφοδρή θαλασσοταραχή. Το1456 η εκστρατεία του Χιτίρ Μπέη, Οθωμανού διοικητή της Αμασείας, κατά της Τραπεζούντας κατέληξε σε συμφωνία καταβολής φόρου από τον Ιωάννη Δ΄ στο Μωάμεθ Β΄. Ο Ιωάννης ευνόησε την Ένωση των Εκκλησιών, ελπίζοντας σε βοήθεια για την αντιμετώπιση των Οθωμανών. Παράλληλα, προσπάθησε να συσπειρώσει τους μουσουλμάνους εμίρηδες της περιοχής του, οργανώνοντας μία αντιοθωμανική συμμαχία. Έδωσε μάλιστα την κόρη του ως σύζυγο στον Ουζούν Χασάν, τον αρχηγό των Ασπροπροβατάδων.
Στον πύργο της Αγίας Σοφίας της Τραπεζούντας σώζεται παράσταση του Ιωάννη Δ΄ και του πατέρα του Αλεξίου Δ΄ εκατέρωθεν της Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου.
Στον πύργο της Αγίας Σοφίας της Τραπεζούντας σώζεται παράσταση του Ιωάννη Δ΄ και του πατέρα του Αλεξίου Δ΄ εκατέρωθεν της Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου.
Δαυίδ Μέγας Κομνηνός: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1458-1461). Γεννήθηκε μεταξύ του 1407 και 1409 και πέθανε στην Κωνσταντινούπολη την 1η Νοεμβρίου του 1463. Τρίτος γιος του Αλεξίου Δ΄ Μεγάλου Κομνηνού, ο Δαβίδ είχε τον τίτλο του "δεσπότη" κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αδερφού του Ιωάννη Δ΄. Μετά το θάνατο του τελευταίου βασίλεψε ως επίτροπος του ανήλικου ανιψιού του Αλεξίου Ε΄, στη συνέχεια όμως τον παραγκώνισε και ανέλαβε μόνος την εξουσία. Ο Δαβίδ συνέχισε τις προσπάθειες του Ιωάννη Δ΄ για την οργάνωση αντιοθωμανικής συμμαχίας, απευθυνόμενος και σε δυτικά κράτη. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 1461, η Τραπεζούντα πολιορκήθηκε από τους Οθωμανούς διά ξηράς και θαλάσσης. Ο Δαβίδ ανέθεσε στο Γεώργιο Αμιρούτζη τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με το Μωάμεθ Β΄ και η πόλη παραδόθηκε στους Οθωμανούς τον Αύγουστο του 1461. Ο Δαβίδ και η οικογένειά του εξορίστηκαν στην Αδριανούπολη και τις Σέρρες. Το 1463 ο τελευταίος αυτοκράτορας της Τραπεζούντας και επτά από τους οκτώ γιους του θανατώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη με την κατηγορία της συνωμοσίας εναντίον του σουλτάνου.
Η Άλωση της Τραπεζούντας[6]
 |
| Η Άλωση της Τραπεζούντας |
Tο 1459, ο ποντιακός στρατός αριθμούσε 20.000 άντρες και διέθετε ναυτική δύναμη 30 πλοίων. O Mωάμεθ B΄ ο Πορθητής, μεθοδικά κατέστρεψε το δίκτυο συμμαχιών της Aυτοκρατορίας. Tον Iούλιο του 1461 τα οθωμανικά στρατεύματα με επικεφαλής τον εξωμότη Mαχμούτ, πρώτο εξάδελφο του μυστικοσύμβουλου του Δαβίδ Γεωργίου Aμοιρούτζη, πολιόρκησαν την Tραπεζούντα. O λαός της πόλης ήταν αποφασισμένος να προβάλει αντίσταση στην τουρκική απειλή. Mε μυστικές διαπραγματεύσεις Aμοιρούτζη με τον Mωάμεθ μέσω του Mαχμούτ, ο Δαβίδ πείστησε να παραδώσει την πόλη έπειτα από πολιορκία 32 ημερών, ενάντια στη θέληση του λαού. Παρά την παράδοση της πόλης, οι Oθωμανοί προέβησαν σε βιαιότητες κατά του πληθυσμού. O Δαβίδ με την οικογένειά του και την περιουσία του εγκαταστάθηκε στη Aδριανούπολη. Tέσσερα χρόνια αργότερα, ο Mωάμεθ τον εκτέλεσε, όπως και τους επτά γιους του. O μόνος που επέζησε ήταν ο μικρότερος γιος του Nικηφόρος, ο οποίος υποχρεώθηκε να εξισλαμιστεί. Στο τέλος του 15ου αιώνα ο Nικηφόρος Kομνηνός κατέφυγε στη Mάνη. O εγγονός του Στέφανος Kομνηνός, που αναγνωρίστηκε ως πρωτόγερος στην περιοχή, υπήρξε γενάρχης της μεγάλης πελοποννησιακής οικογένειας των Στεφανόπουλων. 430 Στεφανόπουλοι μετανάστευσαν το 1738 στην Kορσική ιδρύοντας εκεί μια ελληνική αποικία.
Eτσι άδοξα τελείωσε η ιστορία του μεσαιωνικού ελληνισμού. H κατάληψη της Tραπεζούντας από τους μουσουλμάνους Oθωμανούς έθεσε τέλος σε μια μεγάλη περίοδο ελληνικής κυριαρχίας, πολιτιστικής και πολιτικής, στην καθ’ ημάς Aνατολή. Oπως γράφει ένας από τους καλύτερους μελετητές της ιστορίας της ποντιακής Aυτοκρατορίας, J. K. Fallmerayer: «λιγότερο η τύχη και το θάρρος της τουρκικής ράτσας και περισσότερο η απειθαρχία των ανώτερων τάξεων της ανατολικής Eκκλησίας οδήγησαν τον βυζαντινό κόσμο στην καταστροφή».
Oι Eλληνες δεν θα καταφέρουν ποτέ στο εξής να επανακτήσουν την παλιά τους επιρροή. H πολιτική αποκατάσταση στον βαλκανικό χώρο τον 19ο αιώνα θα σημαίνει επί της ουσίας επαναπόκτηση –σε μια άλλη εποχή– της πολιτικής κυριαρχίας σε μικρό μέρος του παλιού ελληνικού κόσμου. Mόνο το μικρασιατικό εγχείρημα μπορεί να θεωρηθεί ότι διεκδικούσε κομμάτι της ελληνικής Aνατολής, απωθώντας το τουρκικό Iσλάμ στο φυσικό του χώρο. Πάντως, παραμένει ερώτημα για την ιστοριογραφία μας, γιατί στην Aνατολή δεν συνέβη η «επανακατάκτηση» των γεωγραφικών χώρων που είχε κατακτήσει το Iσλάμ, όπως έγινε στη Δύση στην περίπτωση της Iσπανία.
Επιλογή κειμένων - Επιμέλεια υλικού Βασιλειάδου Μαρία
[1] Ξεν. Αναβ. 4.8.22
[2] Β. Αγτζίδης, Έλληνες του Πόντου, Η γενοκτονία από τον τουρκικό εθνικισμό, σελ. 75-85
[3] Το ιστορικό γεγονός της ίδρυσης της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας εγείρει πολλά ερωτήματα και μια τεράστια συζήτηση στην έρευνα, περισσότερες πληροφορίες για τις προτεινόμενες θεωρίες και οπτικές γωνίες του θέματος: Φαλμεράιερ, Ιστορία Τραπεζούντος σελ.63-64· Χ. Σαμουηλίδης, Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, σελ. 17-23· Α.Γ.Κ. Σαββίδη, Ιστορία των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας, σελ. 35-53
[4] Από το αφιέρωμα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού στην πόλη της Τραπεζούντας: http://www.fhw.gr/choros/trapezounda/gr/webpages/000.html
Όπου θα δείτε και εκτενέστερη βιβλιογραφία
[5] http://www.fhw.gr/choros/trapezounda/gr/webpages/300.html· Χ. Σαμουηλίδης, Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, σελ. 99-298
[6] Άρθρο του Β. Αγτζίδη από το blog: http://kars1918.wordpress.com/2010/01/31/31-1-2010· Β. Αγτζίδης, Έλληνες του Πόντου, Η γενοκτονία από τον τουρκικό εθνικισμό, σελ. 82-85 ΠΗΓΗ:ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ,αφήστε σχόλιο...