Σάββατο 22 Σεπτεμβρίου 2012

ΤΣΑΜΠΑΣΙ(Ν)

Τσάμπασι(ν)

ΠΗΓΗ: 24 Γράμματα

 Λίγα λόγια για το χωριό Τσάμπασι(ν)

Ετοιμαστείτε για ένα πανέμορφο ταξίδι στη γη του Πόντου. Θα βρεθούμε στο Τσάμπασι (σε ιστορικούς χάρτες αναγράφεται και ως Τσάμπαση) της επαρχίας των Κοτυώρων ή Ορντού (στα Τούρκικα). Τα Κοτύωρα τα αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα καθώς και Ξενοφών (γιατί δε φιλοξένησαν του Μυρίους). Σήμερα, η πόλη είναι γνωστή  για τα… φουντούκια της. Η επαρχία φημίζεται για την παραγωγή φουντουκιών (το έμβλημα της πόλης). Η Τουρκία παράγει το 70% των φουντουκιών παγκοσμίως και πάνω από το 50% απ’ αυτά παράγεται στην επαρχία αυτή. Κάποτε ήταν φημισμένη και για τους ορυζώνες της και, όπως μας πληροφορεί ο Σ. Ιωαννίδης, το καλοκαίρι ο τόπος ήταν νοσηρός και επικίνδυνος και γι αυτό παραθέριζαν, όλοι πλην ελαχίστων φτωχών, στο Τσάμπασι. Το μικρό αλλά πανέμορφο Τσάμπασι βρίσκεται σε ένα οροπέδιο σε υψόμετρο 2000 μέτρων, 45 χιλιόμετρα από τα Κοτύωρα, Δυτικά της Κερασούντας. Το 1913 με αφορμή μια μεγάλη πυρκαϊά κάηκαν τα περισσότερα σπίτια της πόλης, όπως μας πληροφορεί ο  Ξενοφών Άκογλους (Ξένος Ξενίτας) στα “Λαογραφικά Κοτυώρων”, και αυτό το θρήνο μας περιγράφει το περίφημο τραγούδι. Η “πυρκαϊά”, πιθανότατα, ήταν εμπρησμός. Το επιβεβαιώνει έμμεσα ο Γερμανός πρεσβευτής Κούλμαν, ο οποίος ανέφερε σε έκθεση του “…Μέχρι τώρα (1916) δολοφονήθηκαν 250 αντάρτες. Αιχμαλώτους δεν κρατούν (οι Νεότουρκοι). Πέντε χωριά πυρπολήθηκαν…”.
Διαβάσαμε κάπου ότι η “έξωση” των Ελλήνων  από την Ορντού έγινε το 1917 και ότι το 1923 οι Πόντιοι “μετανάστευσαν” στην Ελλάδα ή στα Αγγλικά : “The ethnic Greeks left the city in 1924”. Δε θα τους κάνουμε, όμως, τη χάρη να μπούμε στη μάχη των σωστών εκφράσεων. Στη μάχη, που δίνει η γενιά μας,  νικητής θα είναι όποιος καταφέρει να διατηρήσει στη συνείδηση των σκεπτομένων ανθρώπων, ελληνοφώνων ή  μη, τις λέξεις: “Πόντος”, “Τσάμπασι”, “Κοτύωρα”, “Καρακιόλ”, “Τσαμλίκ”, “κλαιν τα πούλοπα τη θεού”, “κλαιν τα πεγαδομάτε”. Αν αυτές οι λέξεις είναι κατανοητές στο λεξιλόγιο των σκεπτομένων ανθρώπων του πλανήτη, τότε αφήστε τους ανιστόρητους να λένε ό,τι θέλουν.




Τσάμπασι(ν)

Εκαεν και το Τσάμπασιν
Και επέμναν τα τουβάρε γιαρ γιαρ αμάν
Και έρουξεν σο χουρτέρεμαν
Το Ορτους τα παλληκάρε οϊ οϊ αμάν

Κεν έκαεν καεμανιεν
Τ Ορτους το Παρχαρ
Κεν εκεί τιδέν και επέμνεν
Μονάχον σαχταρ!

Εκάεν και το Τσάμπασιν
Γιαβρούμ τιδέν και επέμνεν
Ρασα και λειβαδότοπα
άλλο χορτάρ και φέρνε

Τρανόν Γιαγκουν σο Τσάμπασιν
Σπίτε και θα απόμενε γιαρ γιαρ αμάν
Τρανοί μικροί φτωχοί ζεγκιν
Ουλ καθούνταν και κλαίνε οϊ οϊ αμάν

Κλαιν τα πουλόπα τη θεού
Κλαιν τα πεγαδοματε γιαρ γιαρ αμάν
Κλαίει το Τσαμπλουκ το Καρακιολ
Κλαιν τ’ έμορφα τ’ ελατε οϊ οϊ αμάν

ΤΣΑΜΠΑΣΙΝ μεταφορά στην ελληνική γλώσσα (του ελληνικού κράτους)
Κάηκε και το Τσάμπασι
κι έμειναν μόνο οι τοίχοι (των σπιτιών)
Και ρίχτηκαν να σώσουν (τους κινδυνεύοντες)*
τα παλικάρια του Ορντού

Μεγάλη φωτιά στο Τσάμπασι
Δεν θα μείνουν σπίτια
Φτωχοί και πλούσιοι
Όλοι κάθονται και κλαίνε

Κλαίνε τα πουλιά
Κλαίνε οι πηγές (τα κεφαλόβρυσα)
Κλαίει το Τσαμλίκ, το Καρακιόλ
Κλαίνε τα όμορφα έλατα

Κάηκε και το Τσάμπασι
Και έμειναν οι τοίχοι
Κάηκε και καταστράφηκε
το παρχάρι του Ορντού
κι εκεί δεν έμεινε τίποτα
μονάχα στάχτη



Ερμηνευτικά σχόλια
γράφει ο Δημήτρης Βελήκαρης (ρεμπέτικο φόρουμ)
Το δημοτικό αυτό τραγούδι του Πόντου αναφέρεται σε φωτιά του 1913 που έκαψε το μεγαλύτερο μέρος των δίπατων ξύλινων σπιτιών στο Τσάμπασι.
Κοτύωρα: η παραθαλάσσια πόλη Ορντού (στα Τουρκ. σημαίνει στρατόπεδο-έδρα στρατιάς) δίπλα στον ποταμό μελάνθιο (μελετ σήμερα), κοντά στην Κερασούντα.
Τσαμπασι: Σε απόσταση 57 χλμ Ν του Ορντού βρίσκεται σε υψομ. 2000 μ. το οροπέδιο με το θαυμάσιο κλίμα, του Τσάμπασι. Αποτελούσε τόπο παραθερισμού των Ορντουλίδων
Καρακιόλ: Βουνό της Κερασούντας με υψόμετρο άνω των 3000 μ.
Πεγαδομάτε(α): πηγές, κεφαλόβρυσα
Παρχάρια: Οροπέδια-βοσκότοποι, με θαυμάσιο κλίμα, στον Πόντο
Τσαμλουκ (Τσαμλικ) : χωριό της περιοχής
Γιαγκούν: Είναι η προφορά της λέξης Γιαγκίν, όπου το τελευταίο «ι» προφέρεται «κλειστό», όπως το «ϋ» περίπου των Γάλλων
Μαναχόν-μοναχόν : μόνο (διαφορετική προφορά)
Διευκρινίσεις για τη γλώσσα και την προφορά
Γράφει ο Καμάλ Ν. Ραχίμι
Τα ακόλουθα είναι μια μικρή προσφορά σε ένα λαό που μόχθησε, δημιούργησε, αγάπησε και θυσιάστηκε και έτσι φρούρησε μια κληρονομιά που ανήκει στον ανθρώπινο γένος και όχι σε έναν και μοναδικό λαό. Η ιστορία πάντα έχει γραφτεί από τους υπηρέτες των ισχυρών, αλλά έχει πάρει σάρκα και οστά από τους άγνωστους ήρωες και δεν πρέπει εμείς που τους κληρονομήσαμε να αφήσουμε να ξεχαστούν. Μόνον έτσι εξοφλούμε το χρέος μας προς την Ιστορία.
Çam başı:  Το όνομα του ορεινού χωριού είναι μία  Τούρκικη φράση, που σημαίνει: «κορυφή των πεύκων». Το (Ç) προφέρεται όπως “J” στο “Joe” και (ş) όπως “sh” στο “shame”
Ordu: Τουρκική λέξη, σημαίνει: «Στρατός». Απ’ αυτή τη λέξη ονομάστηκε και  η γλώσσα URDU που ομιλείται σήμερα στη Βόρεια Ινδία του Πακιστάν (μια από τις επίσημες γλώσσες) και Αφγανιστάν. Δημιουργήθηκε στο 12ο  του αιώνα, αρχικά, στα στρατόπεδα και εδραιώθηκε κατά το 15ο αιώνα ως Lingua Franca των στρατιωτών και ύστερα σε όλη την αυτοκρατορία των Mogul, σαν γλώσσα των μορφωμένων. Η URDU αποτελείται από Ινδουστάνη, Αραβική, Τούρκικη, Σανσκριτική, Παστού, και έχει σαν βασικό λεξιλόγιο τη Φαρσί. Γράφεται με Πέρσο-Αραβικούς χαρακτήρες. Μετά την αποικιοκρατία των Άγγλων εμπλουτίστηκε και με Αγγλικές λέξεις.
Zengin: Τούρκικη λέξη. Σημαίνει  «Πλούσιος». Το“g” προφέρεται όπως «γκ» στο «γκόλ»
Karakol: Τουρκική λέξη. Σημαίνει: σταθμός, φυλάκιο, παρατηρητήριο.
Παρχάρ: στα Ποντιακά δηλώνει το «περιβόλι»
Σαχτάρ: στα Ποντιακά δηλώνει τη «στάχτη»
(Ευχαριστώ τη φίλη μου, την Όλια, για τη βοήθεια της σχετικά με τις Ποντιακές λέξεις)

Μετάφραση στα Αγγλικά (1)
Tsabasin in English
Μετάφραση Kamal Rahimi

Tsambasin is burnt
and, alas, only the walls have remained
And they ran to save it,
the men of Ordu.
And it is burnt to cinders
the grassland of Ordu
Nothing more is left there
except ashes!
Tsambasin is burnt,
my God, nothing more has remained
The ridges and the grasslands
do not grow any more grass.
Enormous fire in Tsambasin,
alas, not even a house has remained
Old and young men, the poor and the rich
were crying alongside.
The birds of God are crying,
alas, the eyes from the wells are crying
Chabluk and Karakyol is crying
The beautiful pine trees are crying

Μετάφραση στα Αγγλικά (2)
Tsabasin in English
Μετάφραση Smith Ramon

Tsambasin is burnt
and, alas, only the walls have remained
And they ran to save it,
the men of Ordu.
And it is burnt to cinders
the grassland of Ordu
Nothing more is left there
except ashes!
Tsambasin is burnt,
my God, nothing more has remained
The ridges and the grasslands
do not grow any more grass.
Enormous fire in Tsambasin,
alas, not even a house has remained
Old and young men, the poor and the rich
were crying alongside.
The birds of God are crying,
alas, the eyes from the wells are crying
Chabluk and Karakyol is crying
The beautiful pine trees are crying

Μετάφραση στα Αγγλικά (3)
Tsapasin in English
Μετάφραση: Μάρθα Κατωπόδη

Tsampasin has been burnt
And the walls only have remained
The young men of Ordu
And it has been burnt
The grass of Ordu
And there nothing is left
Only ashes!
Tsampasin has been burnt
God nothing is left
Frocks and meadows
And other grass bring
Big fire in Tsampasin
No one house is left
Great men, young, poor, rich
Everyone is crying
Gods’ birds are crying
The wells are crying also
Tsablouk and Karakiol are crying
The beautiful firs are crying

Τσαμπασι(ν) στα Γαλλικά
Tsampasi en Francais
Μετάφραση Αγγελική Κιαπεκάκη


Tsampasi aussi est brûlée
et seulement les murs (des maisons) sont restés
Et ils sont jetés pour sauver (ceux qui étaient en danger)
les braves d’Ordu
Grand feu à Tsampasi
Il n’en reste pas de maisons
Riches et pauvres
Tous sont en pleures
Les oiseaux pleurent
Les fontaines pleurent
Tsamlik, Karakiol pleurent
Les beaux sapins pleurent
Tsampasi aussi est brûlée
Et il n’en reste que des murs
Il est brûlé et détruit
Le plateau d’Ordu
et là bas il n’en reste rien
que des cendres

Ciambasi, Τσιάμπασι
in Italiano (1), στα Ιταλικά (1),
Μετάφραση: Maddalena Monteduro

s’ incendiò (la città di) Ciambasi
e rimasero solo le mura  (delle case)
e si prestarono per salvarli
i giovani (della città) di Ordù
un grande incendio (nella città di) a Ciambasi
non rimarranno case
Poveri e ricchi
piangono amaramente
Piangono gli uccelli
piangono le sorgenti
piange la città di Ciamlik e di Karakiol
piagono i maestosi abeti
s’ incendiò (la città di) Ciambasi
e rimasero solo la mura  (delle case)
si incendiò e sono stati distrutti i boschi della città di Ordù
e anche li non rimase niente solo cenere

Ciambasi, Τσιάμπασι
in Italiano (2), Dialetto Leccese
στα Ιταλικά (2), στη διάλεκτο του Λέτσε (N. Ιταλία)

Μετάφραση: Maddalena Monteduro
Se incendiau a città de Ciambasi
e rimasera sulamente i periti  (de e case)
e se minaranu cu li salvane
i carusi de Ordu
N΄ incendiu cranne a Ciambasi
nu rimaranu mancu e case
Poveri e ricchi chiangune amaramente
chiangune i passeri
chiangune e sorgenti chiance a città di Ciamlik e de Karakiol
chiangune i maestosi abeti
Se incendiau e sannu distrutti i boschi de Ordù
e pure a dhrai nu rimase nienti
sulamente cinnere

Μετάφραση στη γλώσσα Φαρσί (Ιράν, Αφγανιστάν, Τατζικιστάν)
Farsi
Μετάφραση: Kamal N. Rahimi

Jam Bashi ham sukht
Va Bejoz divarha hich chiz bar paa nist
Tan be Aatash zadand taa berahaanand
Mardaane bibaake Ordu.
Bostan haaye bi zabban ham
Misuzand dar Ordu
Anja ham hich beja namaande
Bejoz khakestar
Jam Baashi misuzad
Naazanin digar hich namaande
Mazaare va Dasht haai
Ke alafe taaze mirouidand

Μετάφραση στη γλώσσα των Φιλιππίνων (Ταγκαλογκ)
Translation in Tagalog, Philippines
By: Sylvia Agustin

Nasunog pati ang Tsabasi
At natira lamang ang bakod
Nagmadali sila na tulungan
Ang mamayan ng Ordou.
Malaking sunog sa Tsabasi
Walang natira kahit isang bahay
Mahirap at mayaman
Lahat ay napaupo at nag-iyakan.
Umiiyak ang mga ibon
Umiiyak ang tagsibol
Umiyak ang Tsablik, ang Karakiol
Umiiyak ang magandang puno ng pino.
Nasunog ang Tsabasi
At natira ang bakod
Nasunog at nasira
Ang pastulan ng Ordou
At walang natira kahit ano
Abo lamang.

Μετάφραση  στα Ρουμάνικα
Traducere in Limba Romana
Ρετεγκαν Έλενα Μόνικα

A ars si tsabasi
Si au ramas doar peretii  (a casei)
Si s-au aruncat pentru a salva (pe cei in primejdie)
Baietii lui ordu
Foc mare la tsabasi
Nu vor ramane case
Saraci si bogati
Toti stau si palng
Plang pasarile
Plang izvoarele
Plange Tsamlik, karakiol
Plang frumosii brazi
A ars si tsabasi
Si au ramas peretii
A ars si s-a distrus
Pasunile din Ordu
Si acolo n-a mai ramas nimic
Doar numai cenusa
EΔΩ ΘΑ ΑΝΑΡΤΩΝΤΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΣΑΣ
Αποστολή μεταφράσεων στο:

2 σχόλια :

Παρακαλώ,αφήστε σχόλιο...