ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ-GUMUSHANE

             

ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ

Πόλη του νομού Τραπεζούντας και έδρα της επαρχίας Χαλδίας
Πρίν το 1870 είχε 700 ελληνικές οικογένειες. Τουρκιστί ονομάζεται Κιμισχανά
ή Γκιουμουσ χανέ
Κάτοικοι της περιοχής ήσαν οι Χάλυβες που ασχολούνταν απο την αρχαιότητα με τη μεταλλουργία.
Είναι πόλη των μεταλλείων , κυρίως του αργύρου. Απέχει 100 χιλιόμετρα από την Τραπεζούντα και είναι έδρα της επαρχίας Χαλδίας.
Ονομαστό ήταν το Φροντιστήριο Αργυρούπολης, που λειτουργούσε από το 1723. Με τον ξεριζωμό πολλοί Αργυρουπολίτες εγκαταστάθηκαν στη Νάουσα, φέρνοντας μαζί τους βιβλία και χειρόγραφα του Φροντιστηρίου, ψυχή του οποίου ήταν ο δάσκαλος και ευεργέτης Γεώργιος Κυριακίδης . Τελευταίος Μητροπολίτης ήταν ο Λαυρέντιος Παπαδόπουλος .
Η αδελφότητα των Αργυρουπολιτών ήταν ένα αξιόλογο σωματείο που ίδρυσε ο Γεώργιος Χ. Ευθυβούλου, διευθυντής του Φροντιστηρίου Αργυρουπόλεως, όταν βρισκόταν ως γυμνασιάρχης στην Τραπεζούντα.
Σκοπός της αδελφότητας ήταν η υλική υποστήριξη των σχολείων της Χαλδίας, παρουσιάζοντας αξιοσημείωτη δραστηριότητα και στην εποχή της, τα σχολεία της Χαλδίας γνώρισαν εξαιρετικά μεγάλη πρόοδο.
Σύμφωνα με τον Κανδηλάπτη (Κάνι), η Αργυρούπολη ιδρύθηκε από τους κατοίκους της γειτονικής Τσάγχης, στα μέσα του 16 ου αιώνα.
Κατά τους θρύλους, χωρικός της περιοχής είδε μία νύχτα τυχαία ένα κομμάτι μεταλλεύματος αργύρου να λάμπει, το πήρε και το μετέφερε στην Τσάγχη για να το εξετάσει ένας ειδικός.
Όταν διαπιστώθηκε ότι ήταν αργυρούχο μετάλλευμα, ερευνήθηκε η περιοχή και ανακαλύφθηκαν και άλλες φλέβες του ίδιου μεταλλεύματος.
Μετά τη μετακίνηση των κατοίκων της Τσάγχης στο νέο χώρο, συνέρρευσαν και Τραπεζούντιοι, διωκόμενοι από τις τουρκικές αρχές, οι Καπλακτζήδες και οι Κετσετζήδες.
Στη νέα πόλη ήρθαν κάτοικοι και από διάφορα χωριά της Χαλδίας, καθώς και από το Χάτς, το Αγρίδ' κ.α.
Το 1530, όταν από την περιοχή πέρασε ο σουλτάνος Μουράτ ο Δ' κατευθυνόμενος προς Βαγδάτη, με υψηλό φιρμάνι του κήρυξε τα μεταλλεία αυτοκρατορικά, απαγορεύοντας την ιδιωτική εκμετάλλευση.
Όλη η περιοχή κηρύχθηκε μπεϊλίκ και οι κάτοικοι μπεϊλικτζήδες δηλαδή προνομιούχοι. Με την παραπάνω διαταγή συστήθηκε και νομισματοκοπείο (ταρασχανές).
Στην ακμή των μεταλλείων, ο πληθυσμός της Αργυρούπολης ξεπερνούσε τις 5.000 οικογένειες. Όγκος που συρρικνώθηκε πρίν τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο στο ένα πέμπτο. Πληθυσμιακά οι Έλληνες Πόντιοι ήταν πλειοψηφία με 2.500 ψυχές, 1000 των Αρμενίων και οιυπόλοιποι Μωαμεθανοί.
Written by Πολατίδης Βασίλειος Saturday, 05 February 2011 22:05
ΠΗΓΗ:kotsari.com

ΧΩΡΙΑ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ
 Τμήμα Αργυρούπολης (Argyroupolis Section)
Αργυρούπολη - Argyroupoli
Αγρίδ ή Διακονά (Μούζενας) - Agrith or Diakona (of Mouzena)
Άι-Γιάννες (Νίβενας) - Ay Yiannes (of Nivena)
Άε-Μουχάλ - Ae Moukhal 
Άε-Φωκάς (Μούζενας)-Atalar
Αρχαίο Ελληνικό χωρίο της περιοχής Μούζενας με 30 οικογένειες ,σώζεται η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού που σήμερα είναι ισλαμικό τέμενος και ένα ερειπομένο παρεκκλήσι το οποίο έχει θαυμάσιες τοιχογραφίες.. 

Αϊβαζάντων (Γιαγλίτερες) - Ayvazanton (of Yiaglitere)  
‘Αι-Ηλίας (Γιαγλίτερες) - Ay Ilias (of Yiaglitere)
Άλμη (Δέρενας) - Almi (of Derena)
Αντωνάντων (Λερίων) - Antonanton (of Leri)
Αρταπίρ (Νίβενας) - Artapir (of Nivena)
Άτρα - Atra
Βαρενού - Varenou
Γάρεντι (Μαυραγγελί') - Garenti (of Mavrangeli)
Γαριπάντων (Μαυραγγελί') - Garipanton (of Mavrangeli)
Γετουρμάζ - Yetourmaz
Γιαούπ (Άνω Καρμούτ) - Yiaoup (of Ano(upper) Karmout)
Γιαννίκα (Νίβενας) - Yiannika (of Nivena)
Δέρενα (ομάδα χωριών) - Derena (group of villages)
Διακονά (Χάρσερας) - Diakona (of Kharsera)
Ζυγανίτα (Γαγλίτερες) - Ziganita (of Yiaglitere)
Θ(ε)αγαράντων (Λερίων) - Thagaranton (of Leri)
Θέμπεδα - Thempetha 
Ίμερα-Olucak
 Κωμόπολη του Πόντου στην περιοχή της Αργυρούπολης.
Ήταν συνεχόμενη με την Κρώμνη και βρισκόταν στα ΒΑ της Τραπεζούντας
Χτισμένη στους πρόποδες του όρους Θήχης σε υψόμετρο 1.500 μ. απο όπου οι μύριοι του Ξενοφώντα αντίκρισαν τη Θάλασσα, τα δε βουνά της αποτελούν συνέχεια των βουνών της Ζύγανας.
Είχε υγιεινό κλίμα και πλούσια βλάστηση. Λέγεται ότι χτίστηκε απο φυγάδες που ήρθαν στην περιοχή μετά την άλωση της Τραπεζούντας.
Οι κάτοικοί της ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Λόγω της δυσμορφίας του ορεινού όγκου όμως συχνά αναγκάζονταν να ξενιτευτούν.
Εκκλησιαστικά η Ίμερα ανήκε στη μητρόπολη Χαλδίας.
Πρίν τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο είχε 300 ελληνικές οικογένειες
Πριν τη μετανάστευση στη Ρωσία οι κάτοικοί της έφταναν τις 500 περίπου οικογένειες.
Χωριζόταν σε πέντε ενορίες :
Τσακαλενάντων - Ζητράντων - Καθημερεσίων - Γιαννάντων - Ζουβατσάντων,
και σε άλλες τρεις λίγο απομακρυσμένες απο το κέντρο της :
Μανδριά - Λειβάδι - Θωμάντων .
Κάθε ενορία είχε δικό της ναό. Λίγο πιο επάνω απο την κωμόπολη ήταν το βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη που ήταν και τόπος παραθερισμού των κατοίκων της Τραπεζούντας αλλά και καταφύγιο των χριστιανών όταν τους εκδίωκαν οι τούρκοι. Οι κάτοικοι της Ίμερας ήταν εξαιρετικά φιλοπρόοδοι.

Ιψιράντων (Γιαγλίτερες) - Ipsiranton (of Yiaglitere)
Καλλίστ' (Δέρενας) - Kallist (of Derena)
Κανάκ (Δέρενας) - Kanak (of Derena)
Καστρικέτα (Άνω Καρμούτ) - Kastriketa (of Ano(upper) Karmout)
Κάτω Καρμούτ - Kato(lower) Karmout
Κάσχα - Kaskha
Κιαλάντων (Δέρενας) - Kialanton (of Derena)
Κινέη Χάραβα - Kiney Kharava
Κουρή (Άνω Καρμούτ) - Kouri (of Ano(upper) Karmout)
Κουρτάντων - Kourtanton
Κρώμνη
Γνωστή κωμόπολη της επαρχίας Χαλδίας του νομού Τραπεζούντας. Στα ψηλά βουνά, όπου ήταν χτισμένα τα περισσότερα χωριά της περιοχής, κατέφευγαν πολλοί Έλληνες για να προστατευτούν από τις διώξεις των Τούρκων.

Κυριακάντων (Λερίων) - Kiriakanton (of Leri)
Λειβάδ' - Livath
Λιβερτάντων (Λερίων) Livertanton (of Leri)
Λοντσίονος (Δέρενας) - Lontsionos (of Derena)
Λυκάστ' - Likast
Λωρία (Γιαγλίτερες) - Loria (of Yiaglitere)
Λωρία (Μούζενας) - Loria (of Mouzena)
Μάλαχα - Malakha
Είχε 30 ελληνικές οικογένειες που κατοικούσαν στις συνοικίες ΑΚΡΙΤΑΝΤΩΝ,ΠΟΠΑΝΤΩΝ,ΚΕΣΟΓΛΑΝΤΩΝ,ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΑΝΤΩΝ,και ΜΥΡΩΘΑΝΤΩΝ και είχαν δύο εκκλησίες του Αγίου Π αύλου και της Γεννησης της Θεοτόκου και τριτάξιο σχολείο .Μετά την ανταλαγή οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στην Παναγίτσα Εδέσσης όπου μετέφεραν 6 δεσποτικές εικόνες έναν επιτάφιο και 25 μικρές εικόνες, και μερικοί άλλοι εγκατασάθηκαν στην Αριδαία.
Επιπλέον το 1878 κάτοικοι του χωριού Μάλαχα μετακινήθηκαν στον Καύκασο στο χωριό Σιντισκόμ περιοχής Αρνταχάν από όπου το1921 ήρθαν στα χωριά Σεβαστό, Κάτω Ποταμιά, Άνω Ποταμιά Κιλκίς και Τριπόταμος, Κομνηνείο Ημαθίας 

Μανανάντων (Νίβενας) - Manananton (of Nivena)
Μαναστήρ' (Άτρας) - Manastir (of Atra)
Μαντρία - Mantria
Μαρούφ - Marouf
Μασούρα (Μούζενας) - Masoura (of Mouzena)
Μαστοράντων (Λερίων) - Mastoranton (of Leri)
Μαστροπούλ (Άνω Καρμούτ) - Mastropoul (of Ano(upper) Karmout)
Μαχαλά - Makhala
Μουγαλτά (Μαυραγγελί') - Mougalta (of Mavrangeli)
Μουρουζάντων (Λερίων) - Mourouzanton (of Leri)
Μουσάντων (Γιαγλίτερες) - Mousanton (of Yiaglitere)
Νατσαράντων (Γιαγλίτερες) - Natsaranton (of Yiaglitere)
Ομάλα (Χάρσερας) - Omala (of Kharsera)
Παβρετσή - Pavretsi
Παζμπέν - Pazmpen
Παλαδάντων (Μούζενας) - Paladanton (of Mouzena)
Παλαϊα - Palaia
Παλαγία (Arili) είναι χωριό της Χαλδίας που βρίσκεται 45 χιλ Δυτικά της Αργυρούπολης. Πριν από την ανταλλαγή των πληθυσμών είχε 50 ελληνικές οικογένειες και 5 τουρκικές. Χτίστηκε από τρείς οικογένειες που κατοικούσαν στην Τραπεζούντα και μια από την Ματσούκα όταν αυτοί κατέφυγαν εκεί μετά από τν άλωση της Τραπεζούντας. Μετά το 1923 εγκαταστάθηκαν στη Νέα Παλαγία Αλεξανδρούπολης (Σάββας Καλεντερίδης, Ανατολικός Πόντος). 
Παρασκευάντων (Γιαγλίτερες) - Paraskevanton (of Yiaglitere)
 
Παρτί(ν) - Parti(n)
Πέντε Εκκλησίες - Pente(five) Ekklisies
Πας Μούζενα - Pas Mouzena
14 χλμ.από την Αρδάσσα,10 απο την Αργυρούπολη, πλυθ.182 κάτοικοι ιστορίκο ορεινό χωρίο,πρίν από το Σταυρί,όπου κατεφύγε μετά την Αλωση υπό τη συνοδεία η Αννα κόρη του τελευταίου αυτοκράτορα Δαυίδ.Στις αρχές του 20 αιώνα είχε περίπου 400 ο

ικογένειες που διέμεναν στις ενορίες Στεφανάντων Λογιζάντων Αδαμάντων και Γεράντων.Στη Μούζενα λειτουργούσε δημοτικό σχολείο και η εκκλησία του Αγίου Ιωάννου.Γύρω απο την Μούζενα υπήρχαν 10 χωρία και το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Ζάντού.

Ποπαδάντων (Λερίων) - Popadanton (of Leri)
Ποπαδάντων (Γιαγλίτερες) - Popadanton (of Yiaglitere)
Ραματανάντων (Νίβενας) - Ramatananton (of Nivena)
Ρουσίον (Γιαγλίτερες) - Rousion (of Yiaglitere)
Σαπρανάντων (Λερίων) - Saprananton (of Leri)
Σιμερά (Νίβενας) - Simera (of Nivena)
Σίσε - Sisse
Σιχτορμίν (Γιαγλίτερες) - Sikhtormin (of Yiaglitere)
Σουλαμίς - Soulamiss
Σούτονος (Άνω Καρμούτ) - Soutonos (of Ano(upper) Karmout)
Σταυρίν - Stavrin
Ταντουρλούχ - Tantourloukh
Τσερκελάντων (Γιαγλίτερες) - Tserkelanton (of Yiaglitere) 
Τσιμερά (Μούζενας)-Atalar
30 χιλμ.απο την Αδρασσα, 32 απο την Αργυρούπολη ,πλυθ,348 κάτοικοι ήταν κεφαλοχώρι της Χαλδίας που χτίστηκε το 15ο αιώνα μετά την Αλωση της Τραπεζούντας απο φυγάδες της πρωτεύουσας των Κομνηνών.Πρίν την ανταλλαγή αριθμούσε περίπου τους 800

κατοίκους που είχαν τις εκκλησίες του Αγίου Γρηγορίου του Ιωάννη του Προδρόμου και το Γενέθλιο της Θεοτόκου και διτάξιο δημοτικό σχολείο.Οι τσιμερίτ' ήταν ξακουστοί στον Πόντο για τα μελωδικά τους τραγούδια που συνεχίζουν να τραγουδύν και σήμερα στην Ελλάδα οι απογονοί τους,οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στιε ΠΈΝΤΕ Βρύσες Λαγκαδά,στούς Κομνηνάδες Καστοριάς,Κεχρόκοαμπο Καβάλας.

Τσογκάρ - Tsongkar
Τσολόχενα - Tsolokhena
Φαρχανάντων (Λερίων) - Farhananton (of Leri)
Χάκαξα (Μούσγουλη) - Khakaksa
Χαλκάντων - Khalkanton
Χαμά - Khama
Χάρσερα (και ομάδα χωριών) - Kharsera (and its group of villages)
Χάσκιοϊ - Khaskioy
Χάτσκαλε (Μούζενας) - Khatskalle
Χουρσούλ - Khoursoul
Χούσιλη - Khousily
Χουτουρά - Khoutoura
Χούς Χάραβα - Khous Kharava
Ψωμάντων (Κοτυλίων) - Psomanton (of Kotilion)
Ψωμάντων (Γιαγλίτερες) - Psomanton (of Yiaglitere)